Một trong những nghi thức đầu tiên và quan trọng nhất đối với một đứa trẻ sơ sinh là phong tục cúng đầy tháng – diễn ra sau khi bé tròn 1 tháng tuổi. Không chỉ là dịp để gia đình cảm ơn các vị thần linh đã che chở cho mẹ tròn con vuông, lễ đầy tháng còn là lời thông báo chính thức với dòng họ, tổ tiên và cộng đồng về sự hiện diện của một thành viên mới. Phong tục này mang đậm dấu ấn văn hóa dân gian, tâm linh và thể hiện tinh thần gắn kết gia đình sâu sắc.

Lễ cúng đầy tháng là gì?

Lễ cúng đầy tháng, còn được gọi là lễ cúng Mụ hay lễ mừng sinh nhật đầu tiên, là nghi thức được tổ chức khi em bé vừa tròn 30 ngày sau sinh. Trong quan niệm dân gian, đây là thời điểm trẻ đã vượt qua giai đoạn nguy hiểm nhất, có thể chính thức hòa nhập với gia đình và cộng đồng.

Theo truyền thống, lễ cúng đầy tháng được tổ chức để:

• Tạ ơn 12 Bà Mụ và Đức Ông – những người được tin là đã nặn hình, bảo vệ và chăm sóc đứa trẻ trong thai kỳ và sau sinh.

• Cầu chúc cho bé được khỏe mạnh, hay ăn chóng lớn, gặp nhiều may mắn.

• Thông báo sự ra đời của em bé với tổ tiên và dòng tộc, nhận phúc lành từ ông bà, họ hàng.

Lễ cúng đầy tháng, còn được gọi là lễ cúng Mụ hay lễ mừng sinh nhật đầu tiên

Nguồn gốc của phong tục cúng đầy tháng

Phong tục cúng đầy tháng bắt nguồn từ tín ngưỡng thờ Mẫu và dân gian, được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Theo truyền thuyết dân gian, có 12 Bà Mụ và 1 Bà Chúa Mụ (Mẫu Thiên Thai), mỗi người đảm nhận một công việc trong quá trình hình thành và phát triển của thai nhi. Bên cạnh đó là Đức Ông – người bảo hộ trẻ nhỏ, giúp bé mạnh khỏe, an lành.

Việc cúng đầy tháng là cách để tỏ lòng thành kính, biết ơn đối với những vị thần đã giúp mẹ tròn con vuông. Đồng thời, lễ cũng thể hiện niềm vui, lòng tự hào và kỳ vọng của gia đình vào đứa con vừa chào đời.

Ý nghĩa của phong tục cúng đầy tháng

Lễ cúng đầy tháng mang nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc, từ tâm linh đến nhân văn:

Tâm linh – tín ngưỡng

Cúng đầy tháng là nghi lễ gắn với tín ngưỡng thờ thần linh, tổ tiên – những yếu tố tâm linh đóng vai trò bảo hộ, mang lại sự sống và bình an cho trẻ nhỏ. Đây cũng là dịp để gia đình cầu xin các vị thần tiếp tục che chở bé trong hành trình trưởng thành.

Văn hóa – truyền thống

Đầy tháng là dịp đánh dấu sự công nhận chính thức của đứa trẻ trong gia đình và xã hội. Trẻ sẽ được đặt tên, được mọi người chúc mừng và chào đón.

Tình cảm – kết nối

Đây là cơ hội để người thân, họ hàng, hàng xóm đến chung vui, chúc phúc cho bé. Qua đó, tình cảm gia đình và tình làng nghĩa xóm được gắn bó bền chặt hơn.

Phong tục cúng đầy tháng mang nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc, từ tâm linh đến nhân văn

Lễ vật và nghi thức trong lễ cúng đầy tháng

Lễ vật cúng đầy tháng có thể khác nhau giữa các vùng miền, nhưng đều tuân theo nguyên tắc “đông đủ, thành tâm” và thường bao gồm:

Lễ vật cúng 12 Bà Mụ và Đức Ông:

• 12 chén chè nhỏ (thường là chè trôi nước hoặc chè đậu trắng)

• 12 đĩa xôi nhỏ

• 12 ly nước hoặc rượu trắng

• Trầu cau têm cánh phượng, hoa tươi, đèn cầy, nhang

• 1 con gà luộc hoặc đầu heo (tùy điều kiện gia đình)

Riêng Bà Chúa Mụ và Đức Ông sẽ có phần lễ lớn hơn, bao gồm:

• 1 tô chè lớn

• 1 đĩa xôi lớn

• 1 ly rượu

• Trái cây, bánh kẹo, hoa, gạo muối

Nghi thức đặt tên và khai sinh:

Sau khi cúng xong, gia đình sẽ thực hiện nghi thức đặt tên cho bé (nếu chưa đặt trước), thường do ông bà hoặc người lớn tuổi trong nhà đảm nhiệm. Một số nơi còn làm lễ khai hoa (bế bé lên và chúc những lời tốt đẹp), mang ý nghĩa “nở hoa – khai sắc”.

Lễ vật cúng đầy tháng có thể khác nhau giữa các vùng miền

Một số điểm khác biệt theo vùng miền

• Miền Bắc: Ưa chuộng cúng chè hoa cau, xôi vò hoặc xôi gấc. Lễ nghi diễn ra trang trọng, có đọc văn khấn truyền thống.

• Miền Trung: Thường cúng chè đậu xanh, trầu têm cánh phượng rất công phu.

• Miền Nam: Hay dùng chè trôi nước, cúng đơn giản hơn nhưng không kém phần thành kính.

Mặc dù khác nhau về hình thức, nhưng tất cả đều thể hiện lòng biết ơn và niềm tin vào sự bảo trợ thiêng liêng đối với đứa trẻ.

Phong tục cúng đầy tháng là một nét văn hóa tâm linh mang đậm bản sắc Việt, phản ánh niềm tin, tình yêu thương và sự trân trọng dành cho sự sống. Trong thời đại hiện đại, nhiều nghi thức có thể được đơn giản hóa, nhưng giá trị cốt lõi của lễ cúng đầy tháng vẫn cần được gìn giữ và phát huy. Không chỉ là một nghi lễ, đây còn là bài học về lòng biết ơn, tình cảm gia đình, và trách nhiệm nuôi dưỡng một mầm sống mới. Giữ gìn phong tục cúng đầy tháng chính là giữ gìn cội rễ văn hóa, đạo đức và nhân bản của dân tộc Việt Nam.